Joanna Szulborska — Łukaszewicz
Kraków nagradza artystów
Czas czytania: ok. 18 minut
Codziennie na krakowskim Rynku krzyżują się drogi turystów, mieszkańców i mieszkańców-poetów, muzyków, aktorów, mimów, tancerzy, śpiewaków, jazzmanów, reżyserów, scenografów, choreografów, malarzy, rzeźbiarzy, fotografików, autorów filmów animowanych, architektów, dizajnerów, projektantów mody… To tylko skrócony katalog twórczych profesji. Co je łączy? Specyficzny proces twórczy. Potrzebują czasu, impulsu, energii i środków na życie, aby tworzyć. Potrzebują nie tylko sponsorów i mecenasów, ale też dowodów uznania, które wzmocnią ich rozpoznawalność i pozycję – stypendiów, nagród, przestrzeni do pracy (z natury często specyficznej), pracowni lub rezydencji twórczych.
A Kraków lubi nagradzać! Tradycja nagradzania sięga tu XIV wieku, kiedy – jak podają źródła – Mikołaj Jaskier za kodyfikację prawa miejskiego otrzymał od patrycjatu grodzkiego 24 łokcie adamaszku, dom z ogrodem przy ul. św. Anny z opłacanym dożywotnio czynszem oraz niewielki udział w dochodach miasta. Choć od tamtych czasów hojność rajców miejskich nieco spadła, to Kraków nadal docenia twórców i artystów. Nagrody mają wymiar finansowy i są dziś postrzegane przez samorząd nie tylko jako proces honorowania, forma materialnego wsparcia czy nadawanie dodatkowej
symbolicznej wartości konkretnym dziełom i ich twórcom oraz kształtowanie gustów, ale przede wszystkim jako ważna inwestycja w rozwój kultury będąca elementem przemyślanej miejskiej strategii. Wspieranie talentów to jedno z wyzwań miejskiego Programu Rozwoju Kultury w Krakowie do roku 2030. Część konkursów jest realizowana bezpośrednio przez miasto, wiele zostało zainicjowanych i jest z sukcesem prowadzonych przez instytucje kultury i organizacje pozarządowe.
Kraków dla poetów i pisarzy
Dziś postrzegamy nagrody literackie przez pryzmat strategii związanej z tytułem Miasta Literatury UNESCO, który Kraków otrzymał w 2013 roku. Warto jednak podkreślić, że już w roku 1930 ustanowiono nagrodę literacką dla twórców związanych z życiem literackim Krakowa, a jej pierwszym laureatem został Antoni Waśkowski. Jego „Poezje” zostały przypomniane w 2019 roku w postaci bibliofilskiego wydania z okazji stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości. W 1937 roku laureatką tej nagrody była Maria Pawlikowska-Jasnorzewska (córka Wojciecha Kossaka, jej domem rodzinnym był zakupiony niedawno przez miasto dworek Kossakówka).
Obecnie, w myśl założeń programu Kraków Miasto Literatury UNESCO, miasto dysponuje dość rozwiniętym systemem wspierania twórczości, autorów oraz wydawców, w tym nagród i stypendiów twórczych oraz pobytów rezydencjalnych dla literatów. Samorząd jest fundatorem wielu nagród literackich promujących różnorodne gatunki sztuki słowa, zarówno dzieła uznanych autorów, jak i debiutantów, na przykład w dziedzinie prozy (Nagroda Conrada) czy poezji (Konkurs Poetycki im. Anny Świrszczyńskiej); książki dla dzieci i młodzieży (Nagroda im. Ferdynanda Wspaniałego i Nagroda Żółtej Ciżemki), ale także dorobek krytyków literackich i tłumaczy. Dojrzali pisarze i poeci są nagradzani również w ramach dorocznych konkursów o Nagrodę Miasta Krakowa w dziedzinie kultury i sztuki. Wspólnie z marszałkiem województwa małopolskiego miasto funduje także Nagrodę im. Kazimierza Wyki za wybitne osiągnięcia w dziedzinie eseistyki oraz krytyki literackiej i artystycznej. Szerszy nieco, nie tylko literacki, wymiar ma Nagroda Rady Miasta Krakowa im. Stanisława Vincenza. Z uwagi na dorobek patrona – pisarza i filozofa, badacza kultury Kresów Wschodnich – jest przyznawana za wybitne osiągnięcia w popularyzacji kultury Europy Środkowo-Wschodniej.
Kraków dla poetów i pisarzy
Jednym z najmłodszych wyróżnień krakowskich jest Nagroda Krakowa Miasta Literatury UNESCO. Została ustanowiona w 2020 roku nie tylko w celu wsparcia autorów, ale i wzmacniania różnorodności życia literackiego w Krakowie. Stanowi inwestycję w zachowanie ekosystemu branży i zawodów związanych z książką. W ramach I edycji konkursu 41 twórców zgłoszonych przez 26 wydawców otrzymało wsparcie finansowe dla swoich najnowszych projektów wydawniczych.
Obok nagród literackich ustanowionych przez miasto warto wspomnieć także Nagrodę im. Wisławy Szymborskiej – przyznawaną przez Fundację Wisławy Szymborskiej – czy nagrodę Transatlantyk skoncentrowaną na sztuce przekładu, którą Instytut Książki honoruje ambasadorów literatury polskiej za granicą (wydawców lub animatorów życia kulturalnego) za całokształt dorobku. Z kolei promocji książek naukowych i popularno-naukowych z obszaru szeroko rozumianej humanistyki służy odbywający się co roku podczas Międzynarodowych Targów Książki w Krakowie Konkurs o Nagrodę im. Jana Długosza. Tutaj nagradzane są dzieła wnoszące istotny wkład w rozwój nauki i kultury napisane w mijającym roku przez polskiego autora. Nowe pozycje wydawnicze dotyczące Krakowa zdobywają co miesiąc laury w realizowanym przez Bibliotekę Kraków konkursie Krakowska Książka Miesiąca. Oryginalne i wybitne dzieła żyjących polskich twórców (literackie, naukowe, plastyczne, muzyczne, teatralne lub filmowe) promujące tolerancję i dialog jako podstawę funkcjonowania społeczeństwa, a także prymat swobody poszukiwań nad ideologią, są nagradzane w konkursie o Nagrodę im. Jerzego Turowicza.
Docenić najwybitniejszych
Wśród nagród ustanowionych przez samorząd krakowski ogromnym uznaniem cieszą się wspomniane już Nagrody Miasta Krakowa. Początkowo były one przyznawane tylko w dziedzinie literatury, potem, po II wojnie światowej, także za działalność twórczą w dziedzinie plastyki, muzyki, architektury, nauki i przemysłu artystycznego, sztuki konserwatorskiej i teatru, fotografii artystycznej, a także nauki i techniki. Od 1994 roku Nagrody Miasta Krakowa przyznaje się w trzech kategoriach: za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury i sztuki (w zakresie twórczości literackiej, teatralnej, muzycznej, plastycznej i filmowej oraz w dziedzinie działalności kulturalnej w Krakowie, a także w zakresie upowszechniania krakowskiej kultury i sztuki w kraju i za granicą), nauki i techniki oraz sportu. Dodatkowo absolwenci krakowskich szkół wyższych otrzymują wyróżnienia za najlepsze prace dyplomowe. Wśród znakomitych laureatów nagrody w dziedzinie kultury i sztuki znaleźli się nie tylko pisarze i poeci (np. Jan Józef Szczepański, Adam Zagajewski, Julian Kornhauser czy Ewa Lipska), ale też artyści sztuk wizualnych (np. Janina Kraupe-Świderska, Jerzy Nowosielski, Jerzy Panek), muzyki (np. Krzysztof Penderecki) czy teatru (np. Jerzy Trela, Krystian Lupa).
Kraków żyje sztuką – to artyści tworzą jego klimat i pejzaż. Nigdy więc dość podziękowań i honorów… – zawieszona na wstążce w barwach miasta odznaka Honoris Gratia (wprowadzona w 2005 roku) czy ustanowiony przez Radę Miasta Krakowa w 1992 roku, u progu reaktywowanej w Polsce samorządności, medal Cracoviae Merenti to wyróżnienia nadawane osobom lub organizacjom szczególnie zasłużonym dla miasta. Wśród nich licznie reprezentowaną grupą są twórcy i artyści, w tym Krzysztof Penderecki, Andrzej Wajda czy Jerzy Nowosielski. W 2019 roku z udziałem Miasta Kraków zrealizowano 58 programów stypendialnych, nagród i rezydencji twórczych. W efekcie uhonorowanych zostało co najmniej 216 twórców i artystów.
Wszystkie sceny miasta
Teatr od wieków jest wizytówką Krakowa. Czy wyobrażacie sobie nasze miasto bez gmachu Teatru im. Juliusza Słowackiego, Narodowego Starego Teatru im. Heleny Modrzejewskiej czy Teatru Bagatela? Czy Nowa Huta byłaby tą samą dzielnicą, gdyby nie było tam Teatru Ludowego czy Łaźni Nowej? Obecnie w Krakowie aktywnie działa w tej dziedzinie sztuki co najmniej 66 podmiotów: tylko 11 z nich to teatry publiczne. Pozostałe to teatry prywatne działające jako fundacje, stowarzyszenia, podmioty gospodarcze, teatry nieposiadające wyodrębnionej osobowości prawnej działające w strukturach placówek oświatowo-wychowawczych oraz wyższych uczelni, a także grupy nieformalne. W 2019 roku teatry te przygotowały ponad 100 premier (z których 52 miały miejsce na deskach teatrów publicznych).
Teatr zajmuje jedno z ważniejszych miejsc w polityce kulturalnej Krakowa, stąd też w 2011 roku ustanowiono specjalną nagrodę mającą stymulować rozwój krakowskich scen.
W odróżnieniu od Boskiego Komedianta i innych wyróżnień przyznawanych przez międzynarodowe jury w ramach organizowanego od 2008 roku przez Teatr Łaźnia Nowa Festiwalu Boska Komedia, Nagroda Teatralna im. Stanisława Wyspiańskiego związana jest wyłącznie z tymi zjawiskami i wydarzeniami, których miejscem powstania i zasadniczej prezentacji jest Kraków. Za szczególne osiągnięcia uhonorowany może zostać indywidualny artysta (np. aktor, reżyser, scenograf) lub zespół. Nieprzypadkowo patronem nagrody został Stanisław Wyspiański – pisarz i poeta, dramaturg, malarz i rysownik, grafik, architekt, projektant wnętrz, wreszcie scenograf, inscenizator i reformator teatru…
Impuls dla talentu
Istotnym narzędziem obecnej polityki kulturalnej miasta ukierunkowanym na rozwój i wspieranie talentów są stypendia twórcze przyznawane od 1994 roku przez Prezydenta Miasta Krakowa. Do 2017 roku mogły ubiegać się o nie wyłącznie osoby, które nie ukończyły 30. roku życia. Obecnie podstawowym kryterium pozostaje zgłoszona do konkursu koncepcja przedsięwzięcia, które artysta (w dowolnym wieku) planuje zrealizować w ramach stypendium. W latach 1994–2019 stypendiami uhonorowano niemal 450 osób reprezentujących różne dziedziny kultury i sztuki, od sztuk wizualnych (malarstwo, rzeźba, fotografia, architektura, dizajn, moda) po sztuki sceniczne, muzykę, film czy projekty interdyscyplinarne z wykorzystaniem nowych technologii. Obecnie stypendia są przyznawane także na działania na rzecz animacji i edukacji kulturalnej, ochrony niematerialnego dziedzictwa Krakowa, opieki nad zabytkami czy street artu.
O stypendium mogą starać się także twórcy, dla których przestrzenią działań jest kultura cyfrowa oraz osoby zajmujące się zarządzaniem w sferze kultury.
Osobną kategorię stanowią stypendia ustanowione w ramach programu Kultura Odporna ukierunkowane na rozwój i realizację przedsięwzięć jako wsparcie twórców i artystów w dobie pandemii. Tylko w 2020 roku otrzymało je 148 osób zajmujących się twórczością artystyczną, upowszechnianiem kultury oraz opieką nad zabytkami.
Gościnnie w Krakowie…
Coraz popularniejszą formą nagradzania są rezydencje twórcze i artystyczne, szczególnie popularne w dziedzinie literatury i sztuk wizualnych. Mówiąc o rezydencjach literackich, warto sięgnąć początku lat 90. minionego stulecia, kiedy – w ramach współpracy miast partnerskich – Kraków gościł niemieckiego pisarza z Norymbergi. Podczas kilkumiesięcznego pobytu w Krakowie miał on pisać o Wicie Stwoszu, artyście, który w 1477 roku przybył z Norymbergi do Krakowa, aby – w ramach rezydencji twórczej – wykonać ołtarz główny w kościele Mariackim. Michaela Zellera tak jednak zachwyciła atmosfera Krakowa, że wkrótce – najpierw na rynku niemieckim, potem polskim – ukazała się książka „Café Europa” (wyd. niemieckie 1994, wyd. polskie 1999), poświęcona Krakowowi i uhonorowana stypendium w międzynarodowym konkursie Fundacji Boscha (1999). Nagrodą dla pisarza był kolejny, roczny pobyt w Krakowie w Domu Norymberskim, którego pokłosiem stały się kolejne książki. Systemowe rozwiązania w tym obszarze pojawiły się w Krakowie dopiero w 2011 roku, kiedy Miasto przystąpiło do ICORN – Międzynarodowej Sieci Miast Uchodźstwa. Pobyty rezydencjalne są w ramach tej organizacji oferowane jako forma azylu dla pisarzy i obrońców praw człowieka, którzy z powodu prześladowań nie mogą swobodnie żyć i tworzyć w ojczyźnie.
Gościnnie w Krakowie…
Wśród stypendystów Krakowa znaleźli się m. in. Maria Amelie (Madina Salamowa) – młoda pisarka z Osetii Północnej rosyjskiego pochodzenia; Asli Erdogan – turecka pisarka i dziennikarka; Chulud Szaraf – syryjska poetka i krytyczka sztuki; Lawon Barszczeuski – białoruski pisarz, filolog, poeta i tłumacz, autor przekładów dzieł m.in. Stanisława Wyspiańskiego, Brunona Schulza, Czesława Miłosza czy Sławomira Mrożka. Podczas pobytu w Krakowie w 2014 roku przetłumaczył dramat Śnieg Stanisława Przybyszewskiego.
Obecnie rezydencje twórcze są organizowane w Krakowie w kilku formach: jako wspomniany już azyl dla pisarzy i obrońców praw człowieka, jako rezydencje dla młodych pisarzy z innych miast w ramach sieci Miast Literatury UNESCO, ale także okazjonalnie (przy udziale dotacji celowych przekazywanych organizacjom pozarządowym), wreszcie jako forma aktywności programowej miejskich instytucji kultury. Program Rezydencjalny KMLU (Kraków Miasto Literatury UNESCO) jest realizowany od 2017 roku przez Krakowskie Biuro Festiwalowe we współpracy z Instytutem Kultury Willa Decjusza. Jego celem jest stworzenie twórcom z różnych stron świata warunków do rozwoju i pracy w Krakowie. Stypendyści uczestniczą w życiu literackim miasta, mają okazję zaprezentować tutaj swoją twórczość, nawiązać dialog i kontakty z lokalnymi autorami. Budują międzykulturowe relacje.
„Pochwała karmi sztukę”
Kraków to miasto malarzy, rzeźbiarzy, grafików, performerów, scenografów, fotografików, projektantów specjalizujących się w modzie lub w „sztuce do rzeczy”. Ich prace można oglądać w licznych w Krakowie galeriach sztuki, na wystawach okazjonalnych i tematycznych, także konkursowych. Najstarszym wśród konkursów (organizowanym od 1966 roku), szeroko cenionym przez artystów sztuk wizualnych, jest Międzynarodowe Triennale Grafiki. Od 2018 roku odbywa się w nowej formule. Obejmuje szeroko rozumianą grafikę – prace stworzone w klasycznych technikach graficznych oraz wykorzystujące najnowsze osiągnięcia w dziedzinie zapisu cyfrowego i autorskiego sposobu tworzenia odbitek, projekty intermedialne, multimedialne i transmedialne, w tym instalacje graficzne. Wśród nagród: Grand Prix MTG, Europejska Nagroda Graficzna MTG oraz Nagroda im. Profesora Witolda Skulicza. Sam Witold Skulicz był inicjatorem konkursu „Najlepsza Grafika Miesiąca” organizowanego od końca lat pięćdziesiątych XX wieku przez Okręg Krakowski Związku Polskich Artystów Plastyków (ZPAP). W 1997 roku, również z inicjatywy Okręgu Krakowskiego ZPAP, została po raz pierwszy przyznana Nagroda im. Witolda Wojtkiewicza, dziś uważana za bardzo prestiżowe wyróżnienie. Pierwszą laureatką tej nagrody była jedna z najoryginalniejszych polskich artystek drugiej połowy XX wieku – Janina Kraupe-Świderska.
„Pochwała karmi sztukę”
W ramach Krakowskiego Salonu Sztuki nagradzani są z kolei freelancerzy związani z Krakowem – artyści, krytycy i teoretycy sztuki, kuratorzy i organizatorzy miejsc, galerii i działań w obszarze sztuk wizualnych, a także zdolni amatorzy. Celem konkursu jest integracja środowiska, wsparcie i promocja lokalnych twórców freelancerów, osób samozatrudnionych, ale też organizacji i miejsc prowadzących działalność artystyczną związaną ze sztukami wizualnymi niebędących publicznymi instytucjami kultury.
Od 1985 roku odbywa się w Krakowie Międzynarodowe Biennale Architektury (MBA), podczas którego jest organizowanych kilka konkursów: architektoniczno-urbanistyczny na najlepszy projekt nawiązujący do tematu danej edycji MBA, konkurs na dzieło teoretyczne – manifest oraz konkurs multimedialny dla prac operujących narzędziami typu kamera lub aparat fotograficzny.
Moda to temat Cracow Fashion Week, podczas którego corocznie odbywa się konkurs dla młodych polskich projektantów będący finałem konkursu dyplomów Szkoły Artystycznego Projektowania Ubioru (SAPU). Laureatów poznajemy podczas Międzynarodowej Gali Cracow Fashion Awards.
Cenioną formą uznania w dziedzinie sztuk wizualnych są przyznawane artystom lokale na pracownie twórcze. W 2019 roku Gmina Miejska Kraków wynajmowała 210 pracowni, z których korzystało 289 artystów.
Nie tylko koncerty i festiwale
Obok muzyki klasycznej silną marką muzycznego Krakowa jest jazz, zaś jednym z niezwykle ważnych i rozpoznawalnych w świecie konkursów jest organizowany od 1976 roku Międzynarodowy Konkurs Młodych Zespołów Jazzowych „Jazz Juniors”. Natomiast od 2014 roku w Krakowie i Lusławicach odbywa się Międzynarodowy Jazzowy Konkurs Skrzypcowy im. Zbigniewa Seiferta. Jest adresowany do młodych muzyków (skrzypków, altowiolinistów, wiolonczelistów) z całego świata grających muzykę jazzową i improwizowaną, którzy nie ukończyli 38 lat. Z kolei w 2015 roku zorganizowano w Krakowie pierwszy Międzynarodowy Jazzowy Konkurs Gitarowy im. Jarka Śmietany. Biorą w nim udział młodzi gitarzyści (do 35. roku życia) różnych narodowości wykonujący jazz i pokrewne gatunki muzyki improwizowanej na dowolnym rodzaju gitary (zarówno na instrumentach akustycznych, jak i elektrycznych).
Muzyczny Kraków to także Festiwal Muzyki Filmowej, jedno z najważniejszych takich wydarzeń na świecie, podczas którego odbywa się międzynarodowy konkurs dla młodych kompozytorów. Rywalizują oni o statuetkę Young Talent Award oraz o prawo do wykonania zwycięskiej suity podczas prestiżowej gali finałowej.
Nie tylko koncerty i festiwale
To jedyny tego typu konkurs na świecie, w którym zwycięskie dzieło debiutanta ma szansę zabrzmieć obok dzieł nagradzanych kompozytorów i wielotysięcznej publiczności w wykonaniu pełnej orkiestry symfonicznej. Podczas festiwalu jest także przyznawana nagroda Polska Ścieżka Dźwiękowa Roku. W 2019 roku laureatem w tej kategorii został Bartosz Chajdecki, autor znakomitej, niepokojącej muzyki do serialu „Kruk. Szepty słychać po zmroku”.
Wspólną inicjatywą prezydentów miast Krakowa i Katowic jest ustanowiona w 2014 roku Nagroda im. Wojciecha Kilara przyznawana wyjątkowym i oryginalnym kompozytorom muzyki filmowej za całokształt twórczości. To prestiżowe wyróżnienie ma na celu nie tylko wzmacnianie pozycji kompozytora w interdyscyplinarnym świecie filmu, ale też budowanie silnego wizerunku branżowego Krakowa i Katowic w międzynarodowym przemyśle filmowym i nagraniowym. Laureatami jej dotychczasowych edycji byli tak uznani twórcy, jak Elliot Goldenthal, Howard Shore, Alexandre Desplat, Michael Nyman czy Craig Armstrong.
W filmowym kadrze
Film i nagrody filmowe mają w Krakowie osobną i bogatą tradycję. Krakowski Festiwal Filmowy, organizowany od 1961 roku, koncentruje się na filmach dokumentalnych, animowanych oraz krótkich fabułach – jest uznawany za jedno z najważniejszych tego typu wydarzeń w Europie. Obecnie w ramach festiwalu odbywają się aż cztery równorzędne konkursy: filmów dokumentalnych, krótkometrażowych, polskich i muzycznych dokumentów DocFilmMusic (ostatni, najmłodszy, od 2013 roku). Wśród prestiżowych nagród wymieńmy Złoty i Srebrny Róg, Złotego i Srebrnego Lajkonika, Złoty Hejnał oraz Smoka Smoków – indywidualną nagrodę przyznawaną od 1998 roku za całokształt twórczości w dziedzinie filmu dokumentalnego i krótkometrażowego. Zostali nią uhonorowani m.in. Jan Lenica, Werner Herzog, Marcel Łoziński i Jerzy Kucia.
Bogatą historię i tradycję mają także nagrody filmowe przyznawane w ramach odbywającego się od 1994 roku festiwalu Etiuda&Anima. W konkursie ETIUDA przyznawane są Dinozaury (złoty, srebrny i brązowy). Konkurs ANIMA.PL nagradza Żmijami (złotym, srebrnym i brązowym) za film autorski, seryjny film dla dzieci oraz film dyplomowy (profesjonalny debiut). Z kolei Jabberwocky (złoty, srebrny i brązowy) to trofeum w konkursie ANIMA.
Młodszy, bo odbywający się od 2008 roku jest Międzynarodowy Festiwal Kina Niezależnego Mastercard Off Camera, jedna z największych tego typu imprez w Europie Środkowo-Wschodniej, z bardzo wysokimi nagrodami finansowymi. Najważniejszą częścią festiwalu jest Konkurs Główny „Wytyczanie drogi”, w którym dziesięć pierwszych lub drugich filmów twórców z całego świata rywalizuje o przyznawaną przez międzynarodowe jury Krakowską Nagrodę Filmową. Ponadto reżyser zwycięskiego obrazu może otrzymać dofinansowanie z Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej na produkcję kolejnego filmu, pod warunkiem że przynajmniej część zdjęć do niego powstanie w Polsce. Gwarantowana nagroda należy do najwyższych na świecie. Istotnym elementem programu jest Konkurs Polskich Filmów Fabularnych, w którym o Nagrodę Kulczyk Foundation (dzieloną pomiędzy reżysera i producenta) walczą najlepsze rodzime produkcje ostatniego sezonu. Festiwal Off Camera obejmuje także konkurs adresowany do filmowców amatorów oraz konkurs dla młodych scenarzystów.
Twórcy najlepszych scenariuszy filmowych, które tematyką lub miejscem akcji związane są z Małopolską, corocznie rywalizują w konkursie Trzy Korony – Małopolska Nagroda Filmowa organizowanym od 2008 roku przez Województwo Małopolskie, Polski Instytut Sztuki Filmowej oraz Krakowskie Biuro Festiwalowe. Nagradzane są cztery scenariusze w dwóch różnych kategoriach: scenariusz filmu fabularnego (przyznawane są trzy kolejne miejsca) i scenariusz filmu dokumentalnego (jeden laureat).
Warto nadmienić także, że w ramach Regionalnego Funduszu Filmowego w Krakowie, finansowanego z budżetu Gminy Miejskiej Kraków i Województwa Małopolskiego, od 2009 roku odbywa się coroczny Konkurs na Wspieranie Produkcji Filmowej dla realizacji związanych z Krakowem i Małopolską. Przy udziale funduszu do 2020 roku powstało ponad 30 filmów fabularnych, dokumentalnych i animowanych.
Wspierać wspierających
Kraków chętnie włącza się także w inicjatywy medialne, których celem jest uhonorowanie twórców i artystów. Począwszy od 2018 roku wspiera patronatem Paszporty „Polityki” w kategorii literatura. Prestiżowe wyróżnienie zdobyli m.in. Marcin Wicha, autor książki „Rzeczy, których nie wyrzuciłem”, oraz Dominika Słowik za powieść „Zimowla”. Od 2019 roku miasto wraz z Onetem współorganizuje konkurs O!Lśnienia – w wyniku prowadzonego wśród internautów plebiscytu nagradzane są w nim najważniejsze wydarzenia artystyczne minionego roku w siedmiu kategoriach: film, literatura, sztuki wizualne, muzyka popularna, muzyka klasyczna i jazz, teatr oraz serial. Do nagród mogą być nominowani polscy artyści, których dzieła zostały wydane lub wyprodukowane w minionym roku w Polsce lub którzy odnieśli spektakularny, międzynarodowy sukces, a także pracujący z polskimi artystami twórcy zagraniczni.
Z Krakowem i „Tygodnikiem Powszechnym” związana jest też tradycja Medalu św. Jerzego, który od 1993 roku jest przyznawany za zasługi w promowaniu wrażliwości na krzywdę i niesprawiedliwość, za „uparte budowanie dobra w życiu społecznym”. Wśród odznaczonych medalem znaleźli się m.in. Agnieszka Holland, Leszek Kołakowski, Norman Davies i Václav Havel.
Kultura i sztuka wraz z jej twórcami od wieków prosperowały dzięki hojności mecenasów. Dzięki prywatnym kolekcjonerom i darczyńcom bogaciły się i nadal bogacą także polskie instytucje.
Cenną kolekcję, która obecnie zasila zbiory Muzeum Narodowego w Krakowie, zgromadzili Czartoryscy. Pierwsze fundusze na budowę teatru miejskiego (obecny Teatr im. J. Słowackiego) przekazała prezydentowi Krakowa Helena Modrzejewska, a był to dochód z zagranych przez nią w mieście pod Wawelem przedstawień.
Kraków pamięta o tych wszystkich, którzy niczym Gaius Cilnius Maecenas (ur. 70 r. p.n.e., zm. 8 r. p.n.e.), pierwszy w dziejach znany rzymski protektor artystów, wspierają dziś kulturę, sztukę, wydarzenia artystyczne i ich twórców. Pragnąc stymulować i rozwijać dobrą współpracę sektora kultury i biznesu, Kraków nagradza mecenasów i sponsorów, przyznając od 1996 roku statuetki Stańczyka dla najbardziej znaczących Mecenasów Kultury Krakowa. Młodszą tradycją są Dźwigacze Kultury – podziękowanie za współpracę i zaangażowanie w rozwój krakowskiej kultury składane partnerom KBF.
Inspirować do tworzenia
O nagrodach można mówić w różnych wymiarach: z jednej strony są znakiem wysokiej marki, nadają dziełu i jego autorowi znak jakości; z drugiej – mogą być narzędziem kształtowania gustów; wreszcie – są częścią społecznego systemu rywalizacji i stanowią element strategii marketingowych, w tym strategii samorządów, które długo po swojej reaktywacji (1990) nie rozumiały, że kultura i artyści to ich istotny kapitał. Kraków jest jednym z tych miast, które od lat systematycznie rozwijają system nagród adresowanych do twórców i artystów, a to za sprawą menadżerów przez lata z sukcesem przekonującym lokalnych polityków do inwestycji w kulturę. Za sprawą tych, którzy rozumieją, że sztuka „to odwieczny i powszechny sposób komunikacji […], wielowymiarowy, paradoksalny, głęboki, używający naraz różnych rejestrów” [1]. Bogactwo tych rejestrów pobudza ruch myśli, które inspirują do tworzenia. Sztuka bowiem – wbrew stereotypom i schematom myślowym – nie zaspokaja żadnych potrzeb. Ona je tworzy.
¹ Wypowiedź Olgi Tokarczuk, [w:] Tadeusz Nyczek, Po co jest sztuka? Rozmowy z pisarzami, cz. 1, Kraków 2012, s. 153.
Joanna Szulborska — Łukaszewicz
Doktor nauk humanistycznych (specjalność zarządzanie kulturą), teatrolog, publicystka. Jako pracownik administracji samorządowej współtworzyła wiele projektów i programów na rzecz kultury i artystów w Krakowie, m.in. Nagrodę Teatralną im. Stanisława Wyspiańskiego czy Noc Poezji. Koordynatorka prac nad Programem Rozwoju Kultury w Krakowie 2030.
16 OPOWIEŚCI O KRAKOWIE
Może Cię równieżzainteresować
Od adwentu do karnawału, od grudniowej Boskiej Komedii po lutowe festiwale Opera Rara i Materia Prima – spektakle teatru tradycyjnego i awangardowego, przedstawienia operowe i widowiska teatru formy wyznaczają ramy zimowego sezonu kulturalnego w Krakowie.