Miasto pięknej formy

Spotkanie sztuki i rzemiosła to fenomen, który w drugiej dekadzie XXI wieku stał się jedną z wizytówek polskiej myśli kreatywnej. Kraków na tej mapie zajmuje istotne miejsce – artystyczna atmosfera, wysoko oceniane uczelnie artystyczne i niewyczerpana energia młodych twórców zrodziły wiele fascynujących inicjatyw. Ich sukcesy odbiły się szerokim echem, co potwierdzają „success stories” innowacyjnych brandów oraz ich twórców.

Warto zwrócić szczególną uwagę na marki związane z modą, jak MISBHV, Pat Guzik, Mapaya, Vanda Novak, Lobos czy The Shoemaker, w ramach której Michał Wojewodzic tworzy prawdziwe dzieła sztuki obuwniczej. W Krakowie działają prężnie studia związane z dizajnem, jak te należące do Jadwigi Husarskiej, Olgi Dąbrowskiej i Adama Grocha czy Wojciecha Morsztyna. To w Krakowie swoje siedziby i działy projektowe mają od wielu lat firmy odzieżowe i obuwnicze, które ubierają miliony Polaków – Vistula, House, Mohito, Medicine, 4F, Wólczanka czy DeeZee. To wreszcie tutaj powstały związane z modą i dizajnem start-upy, jak HEY DOG Co. (autorskie akcesoria dla psów) czy Estimote (beacony, czyli czujniki komunikujące się ze smartfonami wykorzystywane np. w sklepach).

Spójrzmy na listę miejsc związanych z modą i dizajnem w Krakowie. Możemy zarówno odwiedzić butiki dużych marek przy Rynku Głównym i w jego okolicach, jak i zagłębić się w plątaninę uliczek fascynującej dzielnicy Kazimierz, by odkrywać lokalne butiki, sklepy vintage oraz pracownie rzemieślników.

Legendą owiana jest pracownia założona po drugiej wojnie przez Józefa Turbasę, a kontynuowana przez jego syna Jerzego. „Linia kroju musi być piękna” – mawiał mistrz krawiectwa, któremu w latach 60. ubiegłego wieku stanowisko pierwszego krojczego w paryskim domu mody zaproponował sam Pierre Cardin. W trudnych czasach komunizmu ubrania od Turbasy dawały krakowianom poczucie obcowania z rzemiosłem najwyższej próby, a zarazem pozwalały zapomnieć o przygnębiającej rzeczywistości i pustkach na sklepowych półkach. U Turbasy, prawdziwego artysty w swoim fachu, ubierały się często wybitne osobowości, jak Anna Polony, Andrzej Wajda, Czesław Miłosz, Stanisław Lem czy Tomasz Stańko. To właśnie w smokingu od Turbasy reżyser „Ziemi obiecanej” i „Katynia” odbierał statuetkę Oscara.

Opowieść o marce MISBHV, tworzonej dziś przez Natalię Maczek i Tomasza Wirskiego, to przykład spektakularnego, międzynarodowego sukcesu. Dynamicznie rozwijający się brand z Krakowa dzięki kreatywnemu podejściu do projektowania stał się rozpoznawalny w wielu krajach. Prezentował kolekcje na tak uznanych wydarzeniach, jak New York Fashion Week czy Paris Fashion Week, a ubrania krakowskiej marki zakładały takie gwiazdy, jak Rihanna, Bella Hadid czy Kylie Jenner, co dowodzi, że polski dizajn potrafi wyznaczać światowe trendy.

Jeśli zwracacie szczególną uwagę na ekologię, powinniście poznać Pat Guzik, absolwentkę cenionej Szkoły Artystycznego Projektowania Ubioru SAPU z Krakowa. Należy ona do najbardziej kreatywnych polskich projektantów, a w swoich pracach łączy nowoczesne spojrzenie na modę z proekologicznym podejściem określanym terminem sustainable fashion. Nazwisko projektantki rozbrzmiewa mocnym echem nie tylko w Polsce. W 2017 roku wygrała EcoChic Design (teraz: Redress Design Awards) – światowy konkurs mody zrównoważonej w Hongkongu. Pat pokazuje swoje kolekcje podczas London Fashion Week czy Berlin Fashion Week, a jej ubrania – tworzone we współpracy z ilustratorem Mateuszem Kołkiem – można kupić w concept store’ach w wielu krajach.

Szukacie miejsca, w którym można kupić niebanalne prezenty? Wyjątkowym punktem na mapie modnego Krakowa stała się ul. Józefa, położona w sercu artystycznej dzielnicy Kazimierz. Jej naznaczone historią mury to przystań dla wielu kreatywnych inicjatyw. Warto zaglądnąć zwłaszcza do niezwykle urokliwego butiku Mapaya stworzonego przez Martynę i Daza Wilde’ów, aby odbyć niespodziewaną podróż w egzotyczne zakątki Dalekiego Wschodu. Zafascynowane tamtejszym bogactwem kulturowym małżeństwo stworzyło unikalną, autorską markę ubrań i akcesoriów tworzoną w ścisłej współpracy z azjatyckimi rzemieślnikami.

Niemal naprzeciwko zadomowiła się Anna Gregory, projektantka zakochana w chłodnych klimatach, przenosząca do Krakowa powiew skandynawskiego minimalistycznego dizajnu. Nieco dalej można odkryć niszową perfumerię Lulua, a także butiki z ręcznie wykonywaną biżuterią Blazko, Alma Curiosa czy Deccoria (także z ubraniami i ceramiką). Jeśli lubicie połączenie sztuki i rzemiosła, wiele intrygujących przedmiotów odnajdziecie w Coffee Garden, gdzie obok żywych roślin kupicie makramy, ceramikę i rękodzieło skórzane. Proponuję też złożyć wizytę w Slow Fashion Cafe przy ul. Bożego Ciała, by nie tylko wypić dobrą kawę, ale przede wszystkim odbyć jeden z tutejszych kursów szycia. A jeśli zapuścicie się w zaułek na rogu ul. Gazowej i Bocheńskiej, odkryjecie nowoczesny butik streetwearowej marki The Hive.

Wydział Form Przemysłowych działający od 1964 roku w ramach Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie – najstarszej wyższej uczelni artystycznej w Polsce – wykształcił wiele pokoleń znakomitych polskich dizajnerów i projektantów wnętrz. Nawiązuje on do bogatej tradycji założonego w 1913 roku stowarzyszenia Warsztaty Krakowskie, które przed stuleciem z międzynarodowymi sukcesami łączyło ścieżki artystów oraz rzemieślników, tworząc nową jakość polskiej sztuki dekoracyjnej.

Andrzej Pawłowski, założyciel Wydziału Form Przemysłowych, który należał do słynnej II Grupy Krakowskiej i Stowarzyszenia Projektantów Form Przemysłowych, nazywany bywa polskim prekursorem sztuki organicznej. W swojej twórczości łączył sztuki czyste z użytkowymi, podążając za doskonałymi formami tworzonymi przez naturę. Projektował wiele przedmiotów codziennego użytku, m.in. meble, aparaty telefoniczne, sprzęty fabryczne i rolnicze, a nawet fotele samochodowe dla Fabryki Samochodów Małolitrażowych w Bielsku-Białej, pracował również dla Muzeum Narodowego w Krakowie oraz Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. A w zabytkowym budynku wydziału przy ul. Smoleńsk 9 zobaczyć możemy zawsze intrygujące prace aktualnych studentów ASP.

Na polu edukacji artystycznej związanej z dizajnem dynamicznie działają także Wydział Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego oraz Szkoła Wnętrz i Przestrzeni organizująca co roku w listopadzie Zaprojektowanych – Krakowskie Spotkania z Dizajnem, festiwal odwiedzany przez ważne osobowości projektowania, jak Dorota Koziara, Tomek Rygalik czy Marek Cecuła.

Przed dizajnem i modą rysuje się niezwykle ciekawa przyszłość. W budynku dawnego Hotelu Cracovia, naprzeciwko Gmachu Głównego Muzeum Narodowego, ma powstać nowe muzeum dizajnu i architektury. Dzięki inicjatywie Andrzeja Szczerskiego, dyrektora Muzeum Narodowego w Krakowie, miasto zyska nowoczesną instytucję, która będzie nie tylko prezentować eksponaty muzealne, ale także inspirować i kreować, a zarazem tworzyć przestrzeń spotkań dla lokalnej społeczności związanej z projektowaniem.

Kraków należy do najpiękniejszych miast Europy, bogate dziedzictwo architektoniczne łącząc z nowymi, spektakularnymi realizacjami. Miasto zwróci uwagę wszystkich, którzy bez pamięci zakochują się w miejscach, gdzie przeszłość przecina się z teraźniejszością. Począwszy od Wawelu, przez kościół Mariacki, Sukiennice, Rynek Główny, układ urbanistyczny Starego Miasta, po klimatyczne zaułki Kazimierza i Podgórza – każda niemal cegła okazuje się świadkiem płynącej historii. Pokazują też wielki talent pracujących w Krakowie architektów, wśród których wymienić należy m.in. Bartolomea Berrecciego, Tadeusza Stryjeńskiego, Karola Knausa, Teodora Talowskiego czy Adolfa Szyszko-Bohusza.

Wybitny dramaturg i poeta Stanisław Wyspiański działał również jako dizajner, architekt czy nawet urbanista: projektował meble, wnętrza, budynki (głośny plan przebudowy wzgórza wawelskiego nazwany Akropolis) czy olśniewające witraże – te ostatnie odnajdziemy m.in. w nowoczesnym Pawilonie Wyspiańskiego pełniącym rolę miejskiej galerii sztuki.